19-23 Ekim 2015 tarihleri arasında Norveç’te Tronrud Engineering Firması’nda Vibeke Vestby rehberliğinde TC-2 Jakar tezgahında eğitim çalıştayına katılma şansım oldu. Bu yazıda TC-2 jakar tezgahının kullanıldığı dokuma eğitim çalıştayı izlenimlerine yer verilecektir
21.yüzyılın başlarında tekstil gibi emek yoğun üretim alanlarında çalışan sanatçılar, ağır endüstrilerin denizaşırı ülkelere taşınması sonucu endüstriyel üretimden elde edilmiş teknikleri küçük ölçekli sanat üretimlerine veya ticari tasarım projelerine aktarmak istemişlerdir (1). Bu amaçla aralarında prototip dokuma tezgahlarının, örme ve nakış makinelerinin bulunduğu pek çok makine, tasarımcı ve sanatçılar gibi bireysel kullanıcılar için üretilmeye başlanmıştır. TC-2 jakar tezgahı da ağızlık açma sisteminin otomatik, atkı atımının ise elle yapıldığı, bu sayede insan elinin duyarlılığı ile rastlantılar ve hatalar içeren dokumalar yapılmasını sağlayan ve fabrikasyon olmayan bir araç olma niteliğindedir.
Endüstriyel jakar firmasında yapılması günler sürecek bir dokuma prototip çalışması, araştırma ve geliştirme faaliyetleri için bulunmaz bir araç niteliğinde olan TC-2 jakar tezgahında, 1 gün içinde gerçekleştirilebilmektedir.
TC-2 jakar tezgahı, dokumacıların çok çeşitli incelikte ve cinste iplikler kullanmasına imkan tanımaktadır. Geleneksel jakar tezgahlarından farklı olarak hızlı bir üretim donanımı değildir, ancak dokumacının tam anlamıyla kontrol ettiği bir sistemdir. Desen mekanizması elektroniktir, tezgahın dokumacının kontrolünde durdurulması ile üretim sırasında desen üzerinde değişiklik yapılabilir. Her bir çözgü ve atkı elle yerleştirilir. Tezgahın kolayca durdurulup yeniden başlatılmasıyla nihai dokuma planından önce iplik, renk ve örgü kombinasyonları denenebilir. Dokunan çalışmalar elektronik biçimde geliştirilmiş insan ürünü olup otomatik bir makinenin ürünü değildir. Bu nedenle dijital tasarım yerine biyonik tasarım tanımı kullanılabilir. Bu tezgahı kullanan dünya çapındaki tekstil sanatçıları dokumanın ‘zanaat’ tanımının çok ötesine geçmişlerdir. Onların ürettiği grafik tekstiller sanat dünyası için yeni bir araç olmuş ve zanaat işlerini sergilemeyen pek çok galeride sergilenmiştir.
Çalıştay süresince atkı ve çözgü iplik sistemleri açısından üç temel sistem üzerine çalışma yapılmıştır.
- Siyah beyaz tek katlı jakarlı dokuma
- Atkı lanseli ve birden fazla atkı renginin kullanıldığı jakar dokuma
- Çift katlı jakarlı dokuma
Sonuç
TC-2 jakar tezgahı, dokuma tasarımında tasarım, yapı ve malzemenin endüstriyel tezgahlara nazaran çok daha hızlı biçimde değiştirilmesine imkan vermesi ve uygun fiyatı nedeniyle tekstil tasarımcıları için olduğu kadar teknik tekstiller alanında araştırma yapan bilim uzmanları için de dijital çağa uygun bir araçtır. Geleneksel tapestry tekniğini kullanan tekstil sanatçıları için imgenin dokuma yapısı ve malzeme ile buluşması, seçenek zenginliği ve yaratıcılığı destekler. Aynı zamanda tamamlanması aylar süren bir duvar dokumasının renk alternatifleri ile oluşturulması sürecinde deneysel çalışma ortamı ( tasarım, yapı ve malzeme alternatiflerinin hızlı değiştirilebilmesi) sağlar. Bu nedenle TC-2 jakar tezgahının Türkiye’deki tekstil firmalarında ve üniversitelerin Tekstil ve Moda Tasarım Bölümlerinde kullanımının tekstil tasarımında ve endüstriyel Ar-Ge faaliyetlerinde yaratıcılık ve yenilikler için ivme kazandıracağı düşünülmektedir.
Kaynaklar
1) Patrice George, “Banishing Boundaries: Weaving Digitally". The Grand Rapids Art Museum for Convergence 2006, sergi kataloğu
Detaylı bilgi için : http://www.digitalweaving.no/en/
