Küresel tekstil pazarında en önemli teknolojik noktayı dokuma segmenti oluşturuyor. Dokuma alanındaki yenilikler baştan sona bütün süreci derinden etkiliyor. Bu nedenle, 2012 yılında öne çıkacak olan birçok teknoloji ITMA Barselona fuarında tanıtılmış bulunuyor. Bu fuarı yerinde takip ederek, incelemelerde bulunan Dokuz Eylül Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Tekstil Mühendisliği Bölümü Öğretim Görevlisi Dr. Hakan Özdemir, sektörde yaşanan gelişmeleri ve makinelerdeki teknolojik dönüşümü Textil Dünyası’na değerlendirdi.
ITMA fuarında dokuma tezgahlarında görülen siparişlerde Türkiye’nin ağırlıkta olmasının gurur verici bir tablo oluşturduğunu dile getiren Özdemir, bunun Türk tekstil sektörünün dokuma alanında yaratacağı istihdamın bir belirtisi olduğunu söyledi. Ülkemizde yerel olarak eski tezgahlarla birlikte genelde rapierli ve hava jetli yeni ve orta yaş tezgahların da kumaş üretiminde kullanıldığını dile getiren Özdemir, bu tezgahlarda giysilik ve ev tekstili sektörü için kaliteli kumaşların üretildiğini belirtti.
Yapılan yatırımların tekstil sektörü için motivasyon kazandırmakla birlikte, ülkemizdeki tekstil sektörü ile ilgili mevcut önyargıların kırılmasını da sağladığını savunan Özdemir, makine talebinin artışında, ithal kumaşa getirilen ek vergi düzenlemesinin etkili olduğunu belirtti. Özdemir, bu kararın ve sonrasında yaşanan gelişmelerin Türk tekstil sektörü için faydalı olacağının altını çizdi.
Türk Dokuma Makinaları Sektörü İlerlemedi
Ülkemizde kumaş kontrol, çözgü çözme ve haşıl makinalarının üretildiğini, ancak dokuma makinalarının üretiminde ilerleme kaydedilemediği için bu makinaların pazarlama olanaklarının sınırlı kaldığının altını çizen Dr. Hakan Özdemir, bu konuda makine-elektronik üreticisi firmaların 5746 sayılı Ar-Ge Teşvik Kanunu’ndan faydalanarak Ar-Ge merkezi kurabileceğini hatırlattı. Özdemir bu konuda şunları söyledi; “Firmaları bünyesinde kurdukları Ar-Ge merkezlerinde, bu konularda yüksek lisans veya doktora yapan/yapmış, aynı zamanda TÜBİTAK, Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı vb. kurumlar tarafından desteklenen projelerde burslu olarak görev alan üniversite mezunlarını ve diğer teknik personeli Ar-Ge Teşvik Kanunu kapsamında çalıştırabilirler. Üretilecek dokuma tezgâhlarının devletin de desteğiyle gerek yurtiçinde gerekse yurtdışında firmalara satışıyla, dövizin ülkede kalması sağlanacağı gibi satışlarından elde edilen gelirlerden ayrılan paylarla sürdürülecek Ar-Ge çalışmalarıyla uzun vadede küresel rekabette başarılı olunabilir.”
Dokuma Makinalarında Rekabet Sertleşiyor
Hakan Özdemir, dokuma makinaları sektöründe yoğun bir rekabetin yaşandığının altını çizdi. Özdemir, özellikle, teknik kumaşların üretiminde, atkı atım sistemlerinde, tahrik mekanizmalarında, verimin ve verimliliğin arttırılmasında, enerji tasarrufu ve otomasyon ile maliyetin düşürülmesi konularında bu rekabetin arttığını belirtti. Bu rekabette özellikle Jäger, Jürgens ve Trinca firmaları teknik kumaş üretiminde ön plana çıktığını dile getiren Özdemir, genel olarak üretici firmaların servo motorlar kullanarak (kompact drive, direct drive) enerji tasarrufu sağladığını ifade etti. Özdemir; “Çok farklı numara ve tür iplikleri dokuyabilen atkı atım sistemleri ile Dornier ve Toyota firmaları, her bir atkı atımında çerçevelerin veya harnişlerin ve ağızlık açısının ayrı ayrı kontrol edildiği Dornier, Toyota, Trinca, Stäubli firmaları 2012 ve sonrasını yakından etkileyecek yeniliklerini ITMA Barselona’da sergiledi.”
Dokuma teknolojilerinde yaşanan gelişmelerin kullanım alanlarına dönük olarak çeşitlendiğine işaret eden Dr. Özdemir; “Teknik tekstil olarak kullanılan spacer (boşluklu) dokuma kumaşların ve dokuma-örme bileşimi hibrit kumaşların üretim teknikleri gelişmekle birlikte; giysilik, ev tekstili ve teknik tekstil olarak kullanılan kumaşların klasik dokuma tekniğinde üretimi ağırlığını sürdürecektir” dedi.
Elektronik Donanımla Otomasyon Artacak
Dokuma teknolojilerinde elektronik donanımın standart bir özellik alması ve gelişmesiyle birlikte otomasyonun da artacağını vurgulayan Özdemir, atkı kopuşunda makine durduğunda, tezgahın kendini otomatik olarak geri alması ve kopan atkının pinömatik bir robot kolla alınması tekniğinin ticarileşebileceğini söyledi. Özdemir, çözgü kopuşlarının ise, kompleks bir robotla bağlanmasının gelecekte mümkün olabileceğini savundu.
Makine üreticileri küresel krizin de etkisiyle, üretim hızlarını, kompact drive, direct drive adını verdikleri tahrik mekanizmalarıyla enerji tasarrufunu ön plana çıkarttığının altını çizen Özdemir, bunların yanında farklı incelik ve türlerdeki ipliklerde, farklı çeşitlerde kumaşların üretiminin de ana konuların başında yer aldığını belirtti.
Dokuma ve örme teknolojileri karşılaştırıldığında, örme teknolojilerindeki gelişmenin daha fazla olduğunu kaydeden Özdemir, özellikle çözgülü örme teknolojilerindeki gelişmenin dikkat çekici olduğunu dile getirdi.
Dokumadaki Gelişme Tüm Süreçleri Etkiliyor
Dokuma tezgahlarındaki gelişimin tüm dokuma sürecini yakından etkilediğinin altını çizen Özdemir, dokuma tezgahlarının üretim hızlarının artmasının tahar, düğüm ve çapraza alma işlemlerinde otomasyonu beraberinde getirdiğini söyledi. Özdemir, bu alanda yaşanan gelişmelere örnek olarak şunları söyledi; “STÄUBLİ firmasının Safir S80 Model tahar makinası; renkli iplikleri renk raporuna göre tek tek kontrol eden, dokunmatik renkli ekrana sahip. Makine, CAD sistemiyle tahar planını programlanabiliyor, iki çözgü levendini taharlayabiliyor ve opsiyonel olarak 1:1 çapraz yapabiliyor. Yine STÄUBLİ’nin teknik iplikler için geliştirdiği OPAL Model çok katmanlı çapraza alma makinası da 10 dengeden ince iplikleri çapraza alabiliyor, iki kameralı tanıma sistemi ile saydam iplikleri tanıyabiliyor, 3.60 m genişliğe kadar 1:1 çarpaz yapabiliyor. Ayrıca, kaba ve orta kalınlıkta iplikleri düğümleyen MAGMA T12 Modelini, ince iplikleri düğümleyen TOPMATIC 200 ve 200 Model düğüm makinaları sayabiliriz.”
Özdemir yaşanan bu gelişmelerle birlikte, dokuma tezgah enlerinde de artış görüldüğünü, bunun da çözgü makinalarının çağlık kapasitelerinin artmasını zorunlu kıldığını açıkladı. Özdemir, bu konudaki gelişmeleri de şöyle özetledi; “Karl Mayer Firması, diğer numune çözgü makinalarından farklı olarak 134 bobin kapasiteli cağlıktan beslenen GOM model numune çözgü makinasını ITMA Barselona standında sergiledi. CCI firması ise; 16 bobinlik kabinden renk raporuna göre çözgü sarımı yapan, üzerinde 48 cağlıklı yedek bobin kabini bulunan, bobinler üzerindeki iplik bittiğinde otomatik olarak dolu bobinleri çözgü renk raporuna göre cağlık kabinine yerleştiren Lutan Model tek bobinden çözgü çözme makinasını tanıttı.
Dokumanın Devleri Yeniliği Bırakmıyor
Birçok dokuma makinası firmasının yeni teknolojilerini sergilediğini belirten Dr. Hakan Özdemir önümüzdeki dönem dokuma üreticilerinin pazarda yoğun ilgi göstermesi beklenen dokuma makinalarını ise şöyle sıraladı;
Dornier firmasının ev tekstilleri için geliştirdiği kumaş köprüsü tarafında bulunan çerçevelerin önüne yerleştirdiği nakış aparatlarıyla kumaş yüzeyinde nakış oluşturan A1 ORW Teknolojili Tip AES 6/s 12 OC model hava jetli dokuma makinası,
Dornier firmasının jakarın direkt tahriğini FT SyncroDrive sistemiyle kademeli olarak arttıran ve hava jetindeki havanın hızını kademeli olarak arttırarak farklı numara ve tiplerde atkı ipliklerini atabilen A1 ORW Teknolojili Tip AWS 8/j G model jakarlı hava jetli dokuma makinası,
Toyota firmasının standında her çerçevenin servo-motorlar ile bağımsız olarak kontrol edildiği, numaraları 75 kat numara farkına kadar olan (20 denye ve 1500 denye) atkı ipliklerini atmak için yardımcı düzeleri besleyen düşük ve yüksek olmak üzere iki basınç tankı olan JAT710 model hava jetli dokuma makinası,
Picanol firmasının 2011 devir/dak hızında astarlık kumaş dokuyan OMNIplus Summum 4-P 190 model hava jetli dokuma makinası,
Picanol firmasının üzerinde yeni geliştirilen pozitif gripper mekanizması bulunan 280 devir/dak hızında 5.40 m eninde kaplamalık kumaş dokuyan OptiMax 4-P 540 model dokuma makinası,
Tsudakoma firmasının 1850 devir/dak atkı atım hızına sahip, karbon lifi takviyeli plastik parçalar ile ses ve titreşimin azaltmak için plastik gücülerin kullanıldığı Concept Model 192-2C-S4 hava jetli dokuma makinası,
ITEMA grup bünyesinde bulunan Sultex firmasının, üzerinde yeni geliştirilen NCP elektronik platformu ve kumaş kenarlarında kumaş hatalarını tespit eden lazer aparatı bulunan A9500 model hava jetli dokuma makinası,
Jäger firmasının teknik tekstiller için geliştirdiği, ağır kumaşları dokuyabilen, tefenin kam mekanizmasıyla hareket ettirildiği ve çözgü kopuşlarının lameller yerine arka köprünün önünde olan lazerle kontrol edildiği SK560 prototip dokuma makinası,
TRİNCA Firması’nın su ve yağ filtresi olarak kullanılmak üzere ağır teknik kumaşlar dokuyan, 7 ton/m tefe vuruş gücüne sahip, genişliği 15 m olan, tefenin kam mekanizmasıyla hareket ettirildiği, üzerinde farklı servo-motorlarla 24 farklı çerçeveyi hareket ettirebilen armür mekanizması bulunan, sentetik ve doğal liflerin yanında, çapı 0,10 mm’den 2 mm’ye kadar olan paslanmaz çelik, yüksek mukavemetli karbon çeliği ve zengin alaşımları dokuyabilen dokuma tezgâhı,
VAN DE WİELE firmasının 24.000 ilme kapasiteli 5.2 m eninde yüz yüze halı dokuyan, hava yastığı ile kılavuzlanmış rapierli atkı atım sistemine sahip RCİ02 model halı tezgahı ile döşemelik kadife, otomotiv döşemelik kadife, perdelik ve giysilik kadife, gölgeli kadife, İtalyan kadifesi gibi kadifeleri dokuyabilen, mikroprosesörlü, ekrandan kontrol edilebilen, elektropinömatik atkı seçicili VTR33 model kadife tezgahı,
Stäubli firmasının parça ve duvardan duvara halıları, bukle ve düz dokuma yapılarını üreten, 2+2, 2+4, 3+3, 6+6 gibi modüler olarak tasarlanabilen çoklu atkı seçiciye sahip Schönherr marka ALPHA 400 singleloop model halı makinası,
CCI firmasının çerçevelerin hareketi mekanik olarak sağlandığı, dakikada 150 atkı atabilen, dokunmatik ekrana sahip Yeni Studio numune dokuma tezgahı.
