1. ÖZET

Değişen çalışma ve yaşam şekilleri nedeni ile daha konforlu giyinme ihtiyacı doğduğu görülmüştür. Daha çok spor giyim olarak adlandırılan eşofmanların, gündelik ve çalışma hayatına nasıl adapte edilebilecekleri üzerine çalışma yapılmıştır. Pandemi döneminde değişen giyim tarzını dokuma ürünlere uyarlandığı tasarımlarda ağırlıklı olarak eşofman tarzı ürünler incelenmiştir.

2. GİRİŞ

COVİD-19 Pandemi sebebiyle, çalışma koşullarının nasıl değiştiği veya gelecekte nasıl değişeceği konusu ulusal ya da uluslararası düzeyde bilimsel araştırmalar, televizyon programları, gazete haberleri, online toplantılar ve benzeri çalışmalar ile güncel olarak üzerinde tartışılan önemli konular arasındadır. Bu çalışmanın amacı, küresel anlamda yaşanan COVİD-19 pandemisinin giyim tarzı üzerindeki etkisinin ne olduğunun ya da gelecekte nasıl etkileyebileceğinin ortaya konmasıdır. Bu bağlamda, akademi, medya ve iş dünyasındaki online görüşler ve yayınlar üzerinden nitel bir inceleme yapılmıştır. Literatür taraması sırasında araştırmaya dahil edilme ve hariç tutulma kriterleri uygulanmıştır. Ulaşılan akademik çalışmalar ile haber, görüş ve önerilerden yararlanılarak insan kaynağının nasıl etkilendiği ya da etkilenebileceği tüme varım olarak değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler: COVİD-19 Pandemisi, giyim sektörü, tasarım dünyası, uzaktan çalışma modeli.

2.1. Covid-19 Pandemisi ve İş Hayatına Etkileri

Çok kısa sürede ve çok daha hızlı olumsuz sonuçları olan “Yeni Koronavirüs Hastalığı” olarak adlandırılan: COVİD-19, Dünya Sağlık Örgütü tarafından (URL-2), 12 Mart 2020' de pandemi ve küresel sağlık tehdidi (Şen, 2020, s. 177) olarak ilan edilmiştir.

Covid-19 salgını birçok sektörü etkilenmiştir. Özellikle ulaşım (havayolu, denizyolu ve kara yolu şirketleri), nakliye, turizm (otel ve konaklama hizmeti veren işletmeler), spor, petrol, maden, gaz ve metal gibi sektörler bu süreçten olumsuz olarak etkilenen sektörlerdendir. Ayrıca, turizme bağlı olarak faaliyet gösteren işletmeler (seyahat acenteleri ve lüks perakendeciler), restoranlar, Asya pazarında faaliyet gösteren ihracatçılar, sanatsal etkinliklerle uğraşan işletmeler de salgın sürecinden olumsuz olarak etkilenmişlerdir (Deloitte 2020: 1; Acar, 2020: 14). Buna karşın, salgın sürecinde özellikle salgın nedeniyle ihtiyaç duyulan tıbbi malzemelerin üretim ve dağıtımını yapan ilaç ve medikal sektörü kazançlı olan sektörler arasında olmuştur. Ayrıca tarım, gıda ve perakende sektörü, bilgi ve iletişim teknolojisi işletmeleri, kargo şirketleri, kişisel bakım ürün üreticileri ve e-ticaret yapan işletmeler de salgın sürecinde kazançlı olan işletmeler arasında yer almışlardır (Akça ve Tepe Küçükoğlu, 2020: 73).

Uzaktan çalışma, evden çalışma, home ofis çalışma, tele çalışma gibi esnek çalışma modelleri Covid-19 salgını sürecinde daha dikkat çekici hale gelmiştir. Pandemi sürecinde virüsün bulaşma riskini önlemek amacıyla uzaktan/evden çalışma modeli yeni bir iş modeli haline gelmiştir. Özellikle, bilgi ve iletişim teknolojilerini yoğun bir şekilde kullanan işletmelerde uzaktan/evden çalışma modeli daha etkin kullanılmaktadır. Uzaktan/evden çalışma modelleri tüm dünyada farklı şekillerde uygulamaya konmuştur (Akça ve Tepe Küçükoğlu, 2020: 72-74). Türkiye’de ise, 2020 Mart ayında ilk korona virüs vakasının görülmesi ile işletmeler için daha güvenli iş ortamının yaratılması ve sürdürülebilirliğinin sağlanması için gereken önlemler alınmaya başlanmıştır (Hasanhanoğlu, 2020: 19). Bu önlemlerin en başında salgının bulaşma riskini azaltabilmek için hem kamu sektöründe ve hem de özel sektörde evden çalışma veya dönüşümlü çalışma uygulamalarına geçiş yapılmaya başlamıştır. Söz konusu uygulama, kamu sektöründe 22 Mart 2020 tarihinde başlayıp 1 Haziran 2020 tarihinde sona ermiştir. Ancak, Kasım-2020’de tekrar vaka sayılarının artması ile salgının yayılımını önlemek amacıyla eğitimde, yaşamda ve çalışma koşullarında tekrar evden çalışma veya dönüşümlü çalışma uygulamaları gündeme gelmeye başlamıştır.

Esnek çalışma modellerinden olan uzaktan/evden çalışma modeli dijital çağda özellikle X, Y ve Z kuşaklarının kendilerinden daha yaşlı kuşaklara göre kişisel nedenlerle, kendi motivasyon artışları ve iş-yaşam dengesinin sağlanması, çalışanların zamanlarını esnek kullanmaları, yolda geçen zamandan tasarruf edilmesi gibi nedenlerle tercih edilirken, işletme sahibi tarafından ise işyeri maliyetlerini azaltmak, maddi kazanç elde etmek, enerji tasarrufu sağlamak, çalışanların işletmeye bağlılığını artırmak amacıyla tercih edilmektedir (Aydın Göktepe, 2020: 634; Kıcır, 2019: 178). Pandemi sürecinde, tüm dünya ülkelerinde uzaktan/evden çalışma modelinin uygulanması doğal olarak bazı değişikliklere neden olmuştur ki giyim sektörü taleplere yönelik bu konuda oldukça hızlı bir şekilde sürece uyum sağlamak durumunda kalmıştır.

2.2.ATT CLOTHING TASARIM MERKEZİ ve PANDEMİ İLE DEĞİŞEN GİYİM TARZI ÇALIŞMALARI

40 yıl önce tekstil yatırımlarıyla yola çıkan Türkmen Grup, bugün dünya çapında hizmet verdiği konfeksiyon, kumaş boya ve baskı sektörlerinin yanı sıra lojistik, teknoloji, dış ticaret ve yatçılık sektörlerinde iddialı adımlar atmaya devam etmektedir.

Bugün ATT Tekstil, Türkmen Dış Ticaret, Türkmen Lojistik, Türkmen Teknoloji ve ATM Yachts & Design şirketlerinde toplam 1000‘den fazla çalışanıyla hizmetlerini sürdüren Türkmen Grup, kurucusu ve Yönetim Kurulu Başkanı Atila Türkmen’in “daima yeni fırsat ve vizyon üretme, inovatif yaklaşım, hızlı çözüm üreten iş ortaklığı ve sektörlerin dinamiklerini şekillendirme” felsefesini içselleştirmiş, her adımda bugünün ve geleceğin vizyonu olarak benimsemiştir.

Türkiye’de “Fast Fashion” kavramının öncülüğünü yapan ATT Clothing kadın ve çocuk konfeksiyon üretimindeki uzmanlığı ve yaratıcılığıyla tüm müşterilerine katma değer yaratmakta, benzersiz iş modeli ile de sektörün standartlarını belirlemektedir.

ATT Clothing dünyanın önde gelen markalarına sunduğu seçkin ve son moda koleksiyonlarını İstanbul ve Barselona’daki kendi dizayn stüdyolarında hazırlamaktadır.

ATT Clothing, Toplam Kalite Yönetim Sistemine sahiptir; kumaş, aksesuar, bant akışı, nihai giysi kontrolleri Uluslararası Standartlara göre yapılmaktadır. Kendisine yeniliği, sürekli gelişimi ve geliştirmeyi hedef alan firmamız 2017 yılında ISO 9001 ve ISO 27001 belgelerini alarak bütün üretim ve bilişim güvenliği, prosedür ve proseslerini uluslararası kabul gören standartlara yükseltmiştir.

ATT Clothing; tasarıma dönük çalışma yapısını daha da sistematik ve proje bazlı yürütmek üzere, mevcut binasının içinde ayrı bir fiziki alan oluşturarak, tüm tasarım faaliyetlerini bir araya toplamıştır. Bu çalışmayla oluşturmuş olduğu Tasarım Merkezi yapısıyla, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından 19.1.2018 itibarıyla Tasarım Merkezi olmaya hak kazanmıştır.  2018 yılından bu yana 77 tasarım projesi yürütmüştür.

ATT Clothing; kış 2020 sezonunda, Pandemi dönemi ile değişen giyim tarzında rahatlığın ön planda olduğunu saptamıştır. Bu yeni dönemde, konforlu ve kolay giyimli ürünlerin tercih edildiği araştırmalar sırasında görülmüştür. Bu sebepler ile, koleksiyonda yapılacak ürünlerin ana temasının bedensiz, yaşsız ve özellikle rahat ürünler olmasına karar verilmiştir. Pandemi döneminde değişen giyim tarzına yönelik, dokuma ürünlere uyarlandığı tasarımlarında ağırlıklı olarak eşofman tarzı ürünler yapılmıştır. Örme kumaşlar ile rekabet edilebilecek özel dokuma kumaşların kullanımı hedeflenmiştir. Ayrıca konsept ile uyumlu çocuk ürünleri de koleksiyona eklenmiştir. Tasarlanan modellerle “Pandemi ile Değişen Giyim Tarzı” isimli koleksiyon oluşturulmuştur.

Şekil 1. Çocuk Giysi Tasarımlarının Pandemi ile Değişen Giyim Tarzına Göre Geliştirilmesi adlı proje kapsamında geliştirilen tasarımlara ait görseller

Değişen çalışma ve yaşam şekilleri nedeni ile daha konforlu giyinme ihtiyacı doğduğu görülmüştür. Daha çok spor giyim olarak adlandırılan eşofmanların, gündelik ve çalışma hayatına nasıl adapte edilebilecekleri projenin ana konusu olarak belirlenmiştir.

• Rahat giyim konseptli ürünlerin çocuk ürünlerine de uyarlanmıştır. Çalışılan çocuk ürünlerinde örme görünümlü dokuma kumaşlar kullanılmıştır. (Şekil 1).

• Sokak stilini ve yenilikçi trendleri takip eden, yaş grubu genç müşterilere de hitap etmesi amacı ile; daha çok dış giyim ürünlerinde kullanılan kapitone tekniğini eşofman takımlarına uyarlama fikri doğmuştur. Yine aynı amaç ile, tafetta kumaşlardan setler yapmak, kadife kumaşlardan kapüşonlu takımlar yapmak gibi fikirler doğmuş, kapsamlı bir kumaş araştırması yapılarak, bu kumaşlarla ürünler geliştirilmiştir. (Şekil 2).

Şekil 2. Yaş Grubu Genç Tasarımlarının Pandemi ile Değişen Giyim Tarzına Göre Geliştirilmesi adlı proje kapsamında geliştirilen tasarımlara ait görseller

• Daha çok örme kaliteler ile üretilen rahat ve sportif modelleri dokumaya uyarlayabilmek adına geniş bir kumaş araştırması yapılması planlanmıştır. Bu modeller için örme kaliteler kadar esnek ve konforlu dokuma kumaşlar tercih edilmiştir. (Şekil 3).

Şekil 3. Örme Kaliteler ile Çalışılan Rahat ve Sportif Tasarımlarının Pandemi ile Değişen Giyim Tarzına Göre Geliştirilmesi adlı proje kapsamında geliştirilen tasarımlara ait görseller

• Daha çok eşofman setleri gibi ürün grupları yapılması planlanan projede, çalışma hayatında kullanılabilecek ürünlerin de koleksiyonda olması planlanmıştır. Bu doğrultuda şık alternatifler sunmak adına kapüşonlu üst ve paçası lastikli rahat pantolon modellerinde kullanılabilecek dokulu saten kalitelerin kullanılmasına karar verilmiştir. (Şekil 4).

Şekil 4. Saten Kaliteler ile Çalışılan Rahat ve Sportif Tasarımlarının Pandemi ile Değişen Giyim Tarzına Göre Geliştirilmesi adlı proje kapsamında geliştirilen tasarımlara ait görseller

• Eşofman takımlarına modern bir bakış açısı getirmek adına, vatka, kemik fermuarlar, file ve saten grogren şeritler gibi değişik aksesuar detayları eklenmiştir (Şekil 5).

Şekil 5. Modern Bakış Açısı ile Çalışılan Rahat ve Sportif Tasarımlarının Pandemi ile Değişen Giyim Tarzına Göre Geliştirilmesi adlı proje kapsamında geliştirilen tasarımlara ait görseller

Projede, dokuma teknikleri ile oluşturulan 4 adet eşofman üstü için tescil alınmıştır. Dokulu satenden kapüşonlu bluz, kapitone tekniği ile çalışılmış eşofman üstü, vatka detaylı eşofman üstü ve örme görünümlü dokuma kumaştan çalışılmış eşofman üstüdür (Şekil 6).

Şekil 6. Proje kapsamında alınan 4 adet tescile ait eşofman üstüne ait görseller

Özetle tasarım merkezimizde yürütülen bu projede kapsamında tasarlanan ve nihai halini alan ürünler için fotoğraf çekimleri yapılmıştır. Çekilen fotoğraflar photoshop programı yardımıyla düzenlenip online olarak müşterilere sunulmuştur. Ayrıca bu fotoğraflar ile katalog hazırlanmıştır. Tasarım ürünleri etiketlenerek hikayelerine göre sergileme alanına yerleştirilmiştir.

Proje kapsamında 92 adet üst grup, 48 adet alt grup tasarlanmıştır. Ayrıca 28 adet çocuk ürünü de koleksiyonda yer almıştır.

Elde edilecek koleksiyon ile örme pazarında uzun yıllardır çalışılan eşofman tarzı ürünlere örme görünümlü dokuma alternatifler sunarak pazarda büyümek hedeflenmiştir.

Daha çok örmede çalışılan eşofman tarzı ürünleri, saten ve kadife gibi dokuma kumaşlara uyarlayarak pazarda çalışma hayatına uygun rahat alternatifler oluşturmak ve büyümek planlamıştır.

Başak Harmancı¹, Gizem Tunaboylu¹, Ceyda Tosyalı¹

¹ ATT Clothing Tasarım Merkezi, 34381, İstanbul.

Dünya yavaş yavaş tekrar normale dönmeye başlarken tasarım sektörü pandemi dönemindeki gelişmeleri ile çalışmalarına devam etmektedir. Ev kıyafetlerinin kullanımının artmasıyla elde edilen koleksiyonlar ile örme pazarında uzun yıllardır çalışılan eşofman tarzı ürünlere de örme görünümlü dokuma alternatifler sunarak pazarda büyüyerek önemli katkılar sağlayacaktır.

4. KAYNAKLAR

1. 1. Bukhari, S. M. M. (2020). Psychological Traits of Leaders in the World of Start-ups. Bachelor’s Thesis, Tampereen ammattikorkeakoulu, Tampere University of Applied Sciences.
2. 2. Haywood, M. (2020). A post-COVİD-19 future: tourism community reimagined and enabled, Tourism Geographies, DOI: 10.1080/14616688.2020.1762120 A. D.: 31.05.2020.
3. 3. ILO (2020). COVİD-19-19 Tekstil, Giyim, Deri ve Ayakkabı Sektörleri Sektörü. https://www.ilo.org/ankara/areas-of-work/Covid-19/WCMS_742714/lang--tr/index.htm
4. 4. ILO (2020). COVİD-19-19 ve Çalışma Yaşamı: Etkiler ve Yanıtlar. https://www.ilo.org/wcmsp5/groups/public/